Fundacja Obserwatorium Demokracji Cyfrowej wspiera szerokie społeczne propozycje zmian w Kodeksie wyborczym, dyskutowane dziś, 11 września, na posiedzeniu Podkomisji ds. nowelizacji prawa wyborczego. Część z postulatów dotyczy zmniejszania ryzyka dla procesu wyborczego w Internecie.
„W ostatnich latach obserwujemy, jak politycy hakują sieć na swoje potrzeby, a wyborcy idą do urn z poczuciem zagubienia w świecie deep fejków, kremlowskiej propagandy i niejasnych decyzji moderacyjnych. Dziś potrzebujemy zmian w Kodeksie wyborczym, które zapewnią niezależność i apolityczność nadzoru nad wyborami w Internecie.” — mówi Jakub Szymik, założyciel Fundacji Obserwatorium Demokracji Cyfrowej.
Dziś podczas posiedzenia Podkomisji zgłoszone zostaną następujące postulaty dot. zmniejszania ryzyk dla procesu wyborczego w Internecie:
- wprowadzenie obowiązkowej weryfikacji kont odpłatnie promujących treści polityczne w okresie wyborczym lub prowadzenie bieżącego nadzoru nad repozytoriami reklam politycznych w okresie wyborczym w celu potwierdzania informacji na temat oglądanych przez wyborców reklam, takich jak tożsamość sponsora oraz, w stosownych przypadkach, podmiotu ostatecznie kontrolującego sponsora,
- zwiększenie szczegółowości dokumentów załączonych do sprawozdań komitetów wyborczych w odniesieniu do wydatków poniesionych na reklamę w platformach cyfrowych, tak aby wskazywały informacje, które są dostępne w repozytorium reklam,
- w okresie wyborczym prowadzenie nadzoru nad oznaczeniami oficjalnych kont, egzekwowaniem ograniczeń mikrotargetowania, oznaczaniem treści generatywnej AI oraz innych rodzajów syntetycznych lub zmanipulowanych obrazów, oznaczaniem przez influencerów reklamy politycznej w ich treściach, przejrzystością systemów rekomendacji w kontekście treści wyborczych, cyfrowymi informacjami kontekstowymi demaskującymi zidentyfikowaną dezinformację (typu community notes) oraz decyzjami moderacyjnymi platform cyfrowych,
- prowadzenie niezależnego politycznie mechanizmu reagowania na incydenty we współpracy z platformami internetowymi oraz organami ścigania.
Pełny komunikat prasowy:
Jakie zmiany w organizacji wyborów proponują instytucje specjalizujące się w monitorowaniu procesu wyborczego?
Dzisiaj, 11 września 2024 r., podczas posiedzenia sejmowej podkomisji do spraw nowelizacji prawa wyborczego przedstawiciele organizacji społecznych przedstawią propozycje zmian mających na celu zwiększenie równości, powszechności i transparentności wyborów w Polsce. Zmiany te zostały wypracowane na podstawie obserwacji wyborów parlamentarnych (2023), samorządowych oraz europejskich (2024), są wynikiem prac ekspertów i ekspertek reprezentujących organizacje od lat monitorujące wybory oraz uwzględniają ostatnie wydarzenia, związane m.in. z rozliczeniem kampanii wyborczej z 2023 r.
Propozycje zmian w Kodeksie Wyborczym
Wychodząc naprzeciw potrzebie zagwarantowania wartości równości, powszechności i transparentności wyborów oraz wzmacniania zaufania, zainteresowania i zaangażowania obywatelskiego, widzimy konieczność wprowadzenia systemowych zmian w zakresie regulacji procesu wyborczego.
Do niezbędnych zmian o kluczowym znaczeniu należą:
- podział mandatów pomiędzy okręgi wyborcze w wyborach parlamentarnych (tzw. korekta demograficzna)
- umożliwienie bieżącej kontroli finansowania kampanii wyborczej – zarówno przez uprawnione do tego instytucje, jak i stronę społeczną,
- zapewnienie niezależności i transparentności działania administracji wyborczej na wszystkich jej szczeblach.
Wprowadzane zmiany powinny uwzględniać m.in. europejskie regulacje dotyczące przejrzystości kampanii w internecie (DSA, TTPA), transparentnej moderacji treści wrażliwych czy dokumenty ramowe, takie jak powstający krajowy plan przeciwdziałania korupcji.
Co to oznacza?
Należy bez zbędnej zwłoki przygotować i uchwalić zmiany mające na celu przywrócenie konstytucyjności rozwiązań – korekta demograficzna dla okręgów wyborczych w wyborach do Sejmu.
Tam gdzie jest to możliwe, należy zwiększyć transparentność procedur wyborczych poprzez ulepszenie aktów wykonawczych i praktyki (np. rozporządzeń ministra finansów czy sposobu wyłaniania kandydatów na stanowiska w administracji wyborczej, np. nadchodzący wybór Szefa KBW).
Koniecznym dla zapewnienia sprawnego działania administracji wyborczej jest zwiększenie środków finansowych przeznaczonych dla Krajowego Biura Wyborczego.
W dalszej perspektywie, biorąc pod uwagę kalendarz wyborczy, należy rozpocząć prace nad kompleksową reformą Kodeksu Wyborczego, w szczególności obejmujące zagadnienia:
- model administracji wyborczej oparty na zasadach niezależności i bezstronności oraz ustawowych gwarancjach je zapewniających, jak np. zakaz łączenia funkcji w organie wyborczym z zasiadaniem w organach decyzyjnych i doradczych spółek z udziałem skarbu państwa czy komunalnych,
- przejrzystość finansowania kampanii wyborczych – w tym umożliwienie bieżącej kontroli wydatków komitetów wyborczych – zarówno przez uprawnione do tego instytucje, jak i stronę społeczną,
- wzmocnienie odpowiedzialności państwa za bezpieczeństwo cyfrowe podczas wyborów oraz na kontrolę przejrzystości reklamy politycznej, odpolitycznienie monitoringu dezinformacji oraz wzmocnienie w tym zakresie kompetencji PKW.
Terminarz prac nad zmianami w Kodeksie Wyborczym
Część z podnoszonych przez nas problemów można naprawić niezwłocznie, za pomocą aktów wykonawczych, pozostałe wymagają rozwiązań kompleksowych wypracowanych przy udziale wszystkich zainteresowanych podmiotów oraz przy zachowaniu określonego w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego okresu tzw. sześciomiesięcznej ciszy legislacyjnej. Dlatego, do propozycji rozwiązań dołączamy kalendarium zmian w organizacji wyborów, zgodnie z którym, naszym zdaniem, powinny być procedowane poszczególne zmiany.
Liczymy, również że w najbliższym czasie przedstawiciele sił politycznych przedstawią swoje plany dotyczące reformy prawa wyborczego. Kompleksowa reforma systemu wymaga czasu i debatę o jej zasadach należy podjąć jak najszybciej.
Jednocześnie, wzywamy posłów i posłanki, senatorów i senatorki, aby do pracy nad reformą prawa wyborczego zaprosili wszystkie zainteresowane strony – przedstawicieli wszystkich sił politycznych, administracji publicznej, organizacji społecznych, jednostek samorządu terytorialnego czy innych instytucji publicznych, które angażują się w proces wyborczy. Tylko powstałe na drodze szerokiej dyskusji i konsensusu rozwiązania będą szanować prawa wszystkich wyborców, a nie odzwierciedlać interesy poszczególnych partii i innych ugrupowań politycznych.
Celem proponowanych przez organizacje społeczne najpilniejszych i jednocześnie najważniejszych zmian w prawie wyborczym jest kształtowanie przekonania o równości i uczciwości wyborów, wzmocnienie instytucji odpowiedzialnych za ich przeprowadzanie oraz usprawnienie procedur. Szczegółowe propozycje zmian w funkcjonowaniu wyborów zostały omówione w opublikowanym w maju b.r. dokumencie „Równe i powszechne. Społeczne propozycje zmian w prawie wyborczym”, który współtworzyły i poparły:
Akcja Demokracja
Forum Obywatelskiego Rozwoju
Fundacja Centrum im. prof. Bronisława Geremka
Fundacja Feminoteka
Fundacja im. Stefana Batorego
Fundacja Obserwatorium Demokracji Cyfrowej
Fundacja Odpowiedzialna Polityka
Fundacja Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego
Fundacja Wolności
Helsińska Fundacja Praw Człowieka
Inicjatywa Nasz Rzecznik i organizacje w niej zrzeszone
Instytut Spraw Publicznych
Komitet Obrony Demokracji
Sieć Obywatelska Watchdog Polska
Stowarzyszenie 61 // MamPrawoWiedziec.pl